همه چیز درباره دندان عقل

دندان عقل به سومین و آخرین دندان در هر قوس فکی دهان گفته می‌شود که دندان پزشکان به اصطلاح به آن آسیاب بزرگ یا آسیای سوم می‌گویند. در دهان انسان به طور طبیعی 32 دندان وجود دارد. از این شمار، 12 دندان آسیاب بزرگ، 8 دندان آسیاب کوچک، 8 دندان ثنایا و 4 دندان نیش است. جالب است بدانید که در انسان‌های نخستین تعداد دندان‌ها بیشتر از این هم بود.

این دندان کمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌کند. بررسی‌ها انجام شده درباره دندان‌های عقل نشان می‌دهد که این دندان‌ها در بسیاری از موارد، مشکل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند.

علت نام گذاری

معمولا جوانه دندان عقل از نزدیک به سن 11 تا 12 سالگی شروع به شکل گیری می‌کند. یعنی زمانی که بیشتر دندان‌های دائمی رویش پیدا کرده‌اند. پس از شکل گیری دندان، فرآیند رویش آغاز می‌شود که معمولا در سن 17 تا 21 سالگی است. از آنجا که این دندان زمانی رویش پیدا می‌کند که فرد در حال ورود به بزرگسالی است، به آن دندان عقل (Wisdom Tooth) می‌گویند.

پیشینه و سرگذشت

دندان عقل را می‌توان یکی از نشانه‌های تغییرات جسمانی انسان در طول دوران حیات دانست. کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه، دارای 3 دندان آسیای بزرگ بوده‌اند که برای جویدن غذا از آن استفاده می‌کردند. خوراک انسان‌های اولیه را مواد غذایی خام و سفت تشکیل می‌داد. بنابراین با استفاده از دندان‌های آسیای بزرگ و فک قوی، خوردن غذا برایشان امکان‌پذیر بود.

با کشف آتش و پختن مواد غذایی، غذاهای انسان نرم‌تر شد. از این رو نیاز به وجود دندان‌های آسیای بیشتر و فک قوی، کمتر احساس شد. بنابراین کم‌کم استخوان فک کوچک‌تر شد؛ بنابراین فضا برای رشد دندان آسیای عقب دهان، کم شد و فرآیند نهفتگی دندان‌ها به میان آمد. روندی که می‌تواند به مرور به حذف دندان عقل منجر شود.

با دندان عقل چه باید کرد

دندان عقلی که در یک فک بزرگ و جادار، رویش کاملی پیدا کرده و به خوبی و با دقت مسواک می‌شود و از آن نگهداری می‌شود، نیازی نیست کشیده شود. دندان‌های عقل نیمه نهفته و یا با رویش‌های نابه‌جا و افقی، نباید در دهان باقی بمانند. یکی از پیامدهایی که به ویژه برای دندان‌های نیمه نهفته و نابجا وجود دارد، پریکرونیت است.

مشکلات وجود دندان عقل نابجا در دهان

1. آبسه و عفونت لثه: از مشکلاتی که در ارتباط با دندان عقل رخ می‌دهد مربوط به جایگاه این دندان در انتهای فک است. این مسئله باعث می‌شود دسترسی به این بخش برای تمیز کردن آن مشکل شود. بنابراین پلاک در دندان عقل یا بافت‌های گوشه و کنار آن تجمع پیدا می‌کند. در نتیجه عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود و باعث به وجود آمدن آبسه می‌شود.
2. استئومیلیت (عفونت استخوان) نوع خاصی از عفونت است که داخل استخوان چانه ایجاد می‌شود.
3. سلولیت یا عفونت بافت: اگر عفونت از استخوان بگذرد و به بافت‌های نرم‌گونه، گردن، گلو و زیر زبان سرایت کند، بافت نرم دچار عفونت شدید می‌شود. این امر توام با درد، تب، تورم و التهاب می‌شود، به طوری که در باز کردن دهان هم مشکل خواهید داشت.
4. آسیب و تحلیل ریشه دندان آسیای دوم: دندان نهفته با فشار بر ریشه دندان مجاور ممکن است باعث تحلیل ریشه آن شود.
5. ایجاد کیست و تومور: اگر دندان رویش نیابد، ممکن است باعث ایجاد کیست شود که بسته به نوع ضایعه می‌تواند خوشخیم یا بدخیم باشد.
6. نامرتب شدن و درهم ریختگی دیگر دندان‌های فک: در ارتباط با کج شدن سایر دندان‌ها به دلیل فشار دندان عقل ذکر این نکته ضروری است که این امر کاملا تایید شده نیست. اما مسئله اصلی آن است که اگر دندان‌ها تکیه‌گاه مناسبی برای یکدیگر باشند امکان به هم ریختگی برای آن‌ها کمتر است.

زمان مناسب برای جراحی دندان عقل نهفته و نابجا

این دندان‌ها تا جایی که بتوانند رشد می‌کنند تا به بالای لثه و یا دندان کناری خود برخورد کنند. معمولاً در سنین 17 تا 20 سالگی این اتفاق افتاده و بهترین زمان برای درآوردن آن‌هاست. در این سن به دلیل وجود کیسه رویشی بزرگی که تاج دندان را در برگرفته و همچنین به این علت که ریشه دندان هنوز رشد نکرده و کوتاه است، کشیدن دندان آسان‌تر است.

جراحی در سنین بالا چه مشکلاتی را ایجاد می کند

با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند و باعث پوسیدگی دندان‌های مجاور شود. احتمال جوش خوردن دندان به فک و شکسته شدن استخوان در افراد پیر در هنگام جراحی و درآوردن دندان بسیار بیشتر است.

دندان نهفته چگونه از دهان خارج می شود

اگر اندازه کافی از تاج دندان در بخش دهان پدیدار شده باشد و وضعیت مناسبی داشته باشد، کشیدن آن ساده‌تر است و نیازی به جراحی ندارد. ولی در شرایط پیچیده‌تر، برای خارج کردن دندان عقل نیاز به جراحی خواهد بود.

برای جراحی دندان عقل برشی بر روی لثه ایجاد شده و در صورت نیاز مقداری از استخوان فک برداشته می‌شود. دندان ممکن است به صورت یک‌تکه خارج شود و یا برای خارج کردن آن از فک نیاز به شکستن آن باشد. در پایان لثه ناحیه جراحی به کمک بخیه، بسته خواهد شد.

فواید جراحی دندان عقل

1. نداشتن دندان درد: دندان عقل درون لثه قرار دارد و نهفته است. این مشکل باعث درد، سختی حرکت فک، پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه می‌شود.
2. سهولت در مراقبت‌های روزانه
3. صرفه‌جویی در هزینه در طولانی مدت

عوارض بعد از کشیدن دندان عقل

1. حفره خشک: اگر لخته خون در حفره ناشی از کشیدن دندان تشکیل نشود و یا پس از تشکیل از بین برود، در ناحیه کشیده شدن دندان یک حفره خالی دردناک و همراه با بوی بد ایجاد می‌شود. این پدیده معمولا 3 تا 4 روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق می‌افتد. لازم به ذکر است که کشیدن سیگار پس از جراحی دهان در ایجاد این عارضه مؤثر است.
2. مشکل در سخن گفتن: ممکن است در باز کردن کامل دهانتان و سخن گفتن مشکل داشته باشید که این پیامد پس از 7 تا 10 روز برطرف می‌شود.
3. پارستزی: از عوارض کمیاب جراحی دندان‌های عقل پائین پارستزی است. این عارضه به معنای ایجاد بیحسی چند گاهه در ناحیه زبان، لب پائین و یا چانه پائین است که ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد.

برای بهبود لثه بعد جراحی چه کنیم

شب بعد از جراحی از یک بالش اضافی جهت بالا نگه داشتن سر و کاهش خونریزی استفاده کنید. از تف کردن آب دهانتان و خوردن مایعات با نی خودداری کنید  تا لخته تشکیل شده جدا نشود.

سیگار نکشید.

رژیم غذایی پس از جراحی دندان عقل شامل غذاهای نرم، سرد و پرانرژی باشد.

مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به 24 ساعت پس از جراحی موکول کنید.