سلامت دهان و دندان کودک خردسال

بهداشت دهان و دندان مسئله‌ای حیاتی برای هر فرد است. اما اهمیت این موضوع در کودکان دو چندان است. چرا سیستم ایمنی کودکان ضعیف تر است و در ضمن تحمل درد کمی دارند. از طرفی با توجه به هزینه های بالای درمان، بهتر است پیش از بروز هر مشکلی به فکر سلامت دندان ها باشیم و پیشگیری را در دستور کار قرار دهیم. این مسئله یکی از نکات حیاتی در سلامت دهان و دندان کودک خردسال است.

اهمیت سلامت دهان و دندان کودکان

رعایت اصول بهداشتی دهان و دندان امری بدیهی در سالم نگه داشتن دندان‌ها به شمار می‌آید. این موضوع ارتباط مستقیمی با بالا رفتن اعتماد به نفس، حتی در سنین کودکی، کمک به دستگاه گوارش با جویدن و له کردن و در نتیجه هضم راحت تر غذا ها و جلوگیری از مشکلات عفونتی که ممکن است مشکلات جبران ناپذیری پدید آورد، دارد.

دندان های شیری

اهمیت دندان‌های شیری

متاسفانه باور غلطی در میان مردم وجود دارد که احساس می‌کنند دندان های شیری بی اهمیت هستند. در نتیجه در حفظ و نگهداری از آن‌ها سهل انگاری می‌کنند. در صورتی که دندان‌های شیری نقش بسیار مهمی دارند. در ادامه برخی از موارد اهمیت دندان های شیری را مرور می‌کنیم:

• آماده سازی محل رویش دندان های دائمی

اگر از این دندان‌ها مراقبت کنیم تا در زمان مناسب بیافتند، کمک می‌کند قوس فکی درست برای رویش دندان‌های دائمی ایجاد شود. در غیر این صورت ممکن است مشکلاتی در رویش دندان‌های دائمی و نامنظم شدن آن‌ها پدید آید.

• سخن‌گویی راحت و درست

دندان شیری سالم موجب می‌شود که کودکان بتوانند به سادگی کلمات را تلفظ کنند.

• تغذیه مناسب

اگر دندان‌های شیری یک کودک خراب باشد، او علاوه بر اینکه نمی‌تواند غذاها را به خوبی بجود، از خوردن بعضی مواد غذایی محروم می‌شود و این تاثیر منفی بر رشد کودک می‌گذارد.

زمان تشکیل دندان شیری

زمان درآمدن نخستین دندان‌ها در کودکان متفاوت و متاثر از ویژگی هایی ژنتیکی خاص هر فرد است. در واقع شکل گیری دندان ها از دوران بارداری و در رحم مادر شروع می‌شود به همین دلیل است که گاهی نوزادان با یک یا دو دندان متولد می‌شوند. پس باید به بهداشت دهان و دندان در دوران بارداری اهمیت دهید.

بیشتر کودکان در سن 3 تا 13 ماهگی اولین دندان‌های خود را در می‌آوردند. معمولاً اولین دندان کودکان، یکی از دندان‌های میانی فک پایین است.

پیشگیری و مراقبت از دندان کودکان

برای جلوگیری از بروز خطر در سلامت دهان و دندان کودک راه های ساده و کم هزینه‌ای وجود دارد. با آمورش صحیح رعایت کردن این راهکارها می‌توانید از بروز مشکلات دهان و دندان در کودکان پیشگیری کنید. این روش های ساده را در ادامه بررسی می‌کنیم:

مسواک زدن

قدیمی‌ترین روش محافظت از دندان‌ها مسواک زدن به صورت همیشگی و اصولی است. می‌توانید با توجه به برخی نکات در مسواک زدن، این کار را برای کودکتان ساده تر و آن‌ها را به این کار علاقمند کنید:

نوع مسواک؛ با توجه به حساسیت و اندازه لثه و دندان کودک باید مسواکی انتخاب کنید که دارای مژه‌هایی کوتاه و نرم باشد.

دسته‌های پهن؛ دسته مسواک بهتر است به گونه‌ای باشد که کودک در زمان استفاده از آن، کاملا به مسواک مسلط باشد.

جذابیت مسواک؛ برای این که کودک بیشتر به مسواک زدن علاقمند شود، بهتر است از مسواک های عروسکی با رنگ های شاد استفاده کنید.

استفاده از مسواک‌های انگشتی؛ استفاده از این مسواک ها بسیار راحت است و در عین حال آسیبی به دندان کودک نمی‌رساند.

خمیردندان مناسب؛ طمع و بوی خمیر دندان نباید تند و نا مناسب باشد. همچنین به دلیل حساسیت لثه و دندان های کودک، خمیر دندان نباید خیلی قوی باشد.

کودکان زمانی باید از خمیر دندان استفاده کنند که مطمئن باشید توانایی خارج کردن آب دهان خود را دارد.

آموزش مسواک زدن؛ برای آموزش مسواک زدن می‌توانیم از روش‌های گوناگونی استفاده کنیم. می‌توانید فیلم های آموزشی محتلفی که برای کودکان جذاب است و در آن مسواک زدن را آموزش می‌دهد به آن‌ها نشان دهید.
همچنین از طریق داستان و شعرها هم می‌توانید کودکان را علاقمند به مسواک زدن کنید، به عنوان نمونه در داستان‌ها و شعرهایی که برای کودکان خود تعریف می‌کنید، می‌توانید بخشی را به مسواک زدن شخصیت‌های مورد علاقه آن‌ها اختصاص دهید.

استفاده از دهان شویه

استفاده از دهان شویه به دلیل اینکه تمامی دهان را استریل و پاکیزه می‌کند، اهمیت بالایی در حفظ سلامت بهداشت دهان و دندان کودکان دارد. خصوصا به این دلیل که کودکان توانایی ندارند به صورت کامل دهان خود را مسواک کنند. بهتر است در استفاده از دهان شویه به این نکات توجه کنید:

به دلیل حساسیت لثه های کودک، بهتر است از دهان شویه های ملایم استفاده کنید.

استفاده زیاد از دهان شویه باعث تغییر رنگ، لک شدن و یا پوسیدگی دندان ها می‌شود.

بهتر است دهان‌شویه پس از مسواک زدن استفاده شود.

دهان شویه نیز باید مانند خمیر دندان هنگامی استفاده شود که از توانایی کودک در خارج کردن آب دهان خودش مطمئن شوید.

کودک باید دهان‌شویه را 30 ثانیه در دهان خود قرقره کند و تا 30 دقیقه پس از آن چیزی نخورد.

کشیدن نخ دندان

مهم‌ترین و تاثیر گذارترین روش مراقبت از دندان ها استفاده از انواع نخ دندان است. متاسفانه بیشتر افراد کمتر به استفاده از نخ دندان توجه دارند. کشیدن نخ دندان باید از دوران کودکی به کودکان آموزش داده شود.

بهتر است از نخ دندان هایی با اسانس و طعم های میوه‌ای و ملایم استفاده کنید.

نخ دندان دسته دار یکی از گرینه های مناسب است. با توجه به اینکه کودک توانایی استفاده درست از نخ دندان های ساده را ندارد، نخ دندان دسته دار بهترین گزینه است. زیرا علاوه بر استفاده راحت کودک از آن، والدین هم می‌توانند به راحتی از آن‌ها برای تمیز کردن و حفظ سلامت دهان و دندان کودک خود استفاده کنند.

برنامه غذایی مناسب

تاثیر مستقیم خوراکی‌ها بر سلامت دهان و دندان امری واضح است. بعضی از خوراکی ها تاثیر مثبت و برخی تأثیرات مضر و نا مناسبی بر دندان ها می‌گذارند؛ برای پیشگیری از مشکلات دهان و دندان در ادامه به بررسی بعضی از این مواد غذایی می‌پردازیم:

خوراکی های مفید برای دندان

سبزیجات منبع غنی ویتامین ها هستند.

کلم بروکلی یکی از سبزیجات مفید است. آهن موجود در آن موجب به وجود آمدن یک لایه محافظ بر روی مینای دندان می‌شود.

کرفس با فیبر بالا و خاصیت میکروب کشی و اسفناج که موجب تولید بزاق و راحت کردن عمل جویدن می‌شود از دیگر سبزیجات مفید هستند.

میوه‌ها هم اهمیت فراوانی در سلامت دهان و دندان کودک دارند.

مثلا پرتقال که حاوی ویتامین C است، موجب نیرومند شدن لثه می‌شود. گلابی اسید موجود در بزاق دهان را خنثی می‌کند.

آناناس حاوی برملائین است که خاصیت ضد التهابی دارد و توت فرنگی دارای مالیک اسید است که به سفیدی دندان کمک می‌کند.

مصرف مواد حاوی کلسیم از جمله شیر، ماست، پنیر و کشک هم اهمیت زیادی در حفظ سلامت دهان و دندان کودک دارد.

پروتئین‌ها: انواع گوشت‌های مرغ و ماهی و دام‌ها نیز در رشد کودک اهمیت ویژه دارد.

لازم به ذکر است در دو ساله نخست زندگی، بهترین خوراکی برای تقویت و رشد مناسب دندان های کودک شیر مادر است.

خوراکی‌های مضر برای دندان

انواع شیرینی‌ها و شکلات ها از موادی هستند که می‌توانند برای دندان ها مضر باشند. از آنجایی که کودکان شیرینی و آبنبات را به مقداری زیادی مصرف می‌کنند، این مواد روی دندان های آن‌ها می‌چسبد و موجب پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. بنابراین باید مصرف آن کنترل شود.

نوشیدنی‌های گازدار نیز در سلامت دهان و دندان کودک خردسال مضر است. نوشیدنی‌های گازدار باعث تولید اسید بیشتر می‌شود که می‌تواند باعث تخریب مینای دندان شود. از دیگر مضرات این نوشیدنی‌ها خشک شدن بزاق دهان است.

غذاها و نوشیدنی‌های خیلی سرد یا خیلی گرم هم به دندان‌ها آسیب می‌زنند. این عادت در خوردن و آشامیدن مواد غذایی و نوشیدنی‌ها در بلند مدت، باعث به خطر افتادن سلامت دندان می‌شود.

مراجعه منظم به دندانپزشک

هرقدر هم که در رعایت مسائل بهداشتی و پیشگیری های لازم برای حفظ سلامت دهان و دندان کودک خود دقیق باشیم، باز هم لازم است برای بررسی دوره‌ای به دندانپزشک متخصص دندان کودکان مراجعه شود. چند نکته مهم در این‌باره؛

آشنا کردن کودک با محیط دندان‌پزشکی

خوب است که پیش از بردن کودک به دندانپزشکی او را با محیط و کارهای دندانپزشک آشنا کنید.

دندان‌پزشک یا یک دوست خوب

بهتر است رابطه پزشک با کودک یک رابطه دوستانه باشد. در این راستا پزشک باید سعی کند رابطه‌ای صمیمی با کودک برقرار کند.

محیط مناسب کودکان

دکوراسیون و فضای دندانپزشکی کودکان بهتر است متناسب با روحیات و علایق کودکان باشد.

جمع بندی

اگر می‌خواهید دندان‌های سالمی داشته باشیم باید مراقبت‌ها و پیشگیری‌ها را از دوره کودکی و دندان های شیری جدی بگیرید. چرا که سلامت دهان و دندان کودک در پایه سلامت دندان‌های دائمی در بزرگسالی خواهد بود.

نکته بسیار مهم این است:

سعی کنید رعایت اصول بهداشتی و مراقبت از سلامت دهان و دندان کودک را به یک بازی و سرگرمی برای او تبدیل کنید.

باید توجه کنید که اگر می‌خواهید رعایت نکات بهداشتی در حفظ سلامت دهان و دندان کودک خردسالتان، به یک عادت همیشگی برای او تبدیل شود، شما والدین باید بهترین الگو برای او باشید. پس مراقبت ها را جدی بگیرید و هرچند وقت یکبار به دندانپزشک کودکان برای چکاپ مراجعه نمایید.